Tekst: M. van Uden et al, 2023
De kracht van een EDOMAH therapeut
Wanneer de EDOMAH therapeut wordt ingeschakeld is het proces van hanteren van de gevolgen van de dementie al in volle gang; mensen hebben al de nodige ervaring opgedaan in wat wel en niet werkt in hun specifieke context. Niet alleen hebben zij al ervaring met het hanteren van de gevolgen van dementie, meestal hebben zij er ook al een behoorlijk lang leven op zitten. Zij hebben levenservaring opgedaan met hoogtepunten en dieptepunten. Zij hebben daarbij een eigen stijl ontwikkeld om met de uitdagingen om te gaan, zij beschikken over unieke sterke kanten. Dat zijn de hulpbronnen waaruit zij kunnen putten om veerkrachtig om te gaan met de huidige situatie. Een EDOMAH therapeut ziet en erkent die eigen stijl en stimuleert het benutten van die al bestaande kwaliteiten.
EDOMAH is versterken in plaats van repareren
Als EDOMAH-therapeut heb je veel kennis: symptomen en prognose, effectiviteit van behandelen en gedragsverandering, wettelijke regelingen, deskundigheid van andere hulpverleners en de sociale kaart, handige strategieën, hulpmiddelen etc.. Gemakkelijk stap je in de valkuil van de zgn. ‘reparatiereflex’: gaan uitleggen hoe iets zit of adviseren hoe iets beter kan, zonder dat de cliënt daaraan toe is. Een ongevraagd advies kan weerstand oproepen bij een cliënt. Vaak reageren mensen op een ongevraagd advies in eerste instantie met een ‘Ja, maar…”. Het benutten van ervaringskennis en oplossingsvermogen van de cliënt zelf is veel effectiever dan het werken met expertkennis en – oplossingen. Graham schat in dat 80% van de verbetering tot stand komt met het activeren van de ervaringskennis/inventiviteit van de cliënt en slechts 20% van de verbetering het gevolg is van expertkennis (Graham 2021). Vragen stellen om de cliënt uit te nodigen om zijn ervaringskennis te gebruiken heeft dan ook de voorkeur boven het delen van je expert-kennis.
Progressiegericht werken binnen EDOMAH
Deze aanvulling op het EDOMAH programma is in samenwerking met Merel van Uden ontwikkeld door Jeannet Scheffer, Gera Lambrechts en Marjolein Thijssen. Oplossingsgericht werken en de sterkekantenbenadering zijn theorieën en benaderingswijzen die ten grondslag liggen aan de wijze van coachen in het kader van EDOMAH en passen bij de manier van coachen vanuit EDOMAH: zij gaan uit van de behoeften en mogelijkheden van zowel de persoon met dementie als diens naaste.
Oplossingsgericht werken is afgeleid van Solution Focused Brief Therapy (SFBT) dat in de jaren 80 werd ontwikkeld door Steve De Shazer, Insoo Kim Berg en collega’s in de VS (Berg et al. 2007). Oplossingsgericht werken (OGW) is een bewezen effectieve manier van coachen (Movisie, 2017) en wordt gerekend tot een van de benaderingen uit de Positieve Psychologie (Bohlmeijer et al., 2021). Bij een sterkekantenbenadering vormen de successen, persoonlijke kwaliteiten en talenten van mensen het vertrekpunt van verandering. Ook deze benadering behoort tot de positieve psychologie en past naadloos bij het oplossingsgericht coachen (Bohlmeijer et al, 2021). Oplossingsgerichte therapeuten hebben een niet-pathologische kijk op cliënten. Zij focussen zich juist op functionele gedrag van hun cliënt en gaan ervan uit dat cliënten in hun leven al heel veel problemen opgelost hebben en dat opnieuw zullen doen door bestaande hulpbronnen en competenties in te zetten en verder te ontwikkelen. Bij oplossingsgericht werken wordt samen met de cliënt gezocht naar wat al werkt en wat hem helpt om met de situatie om te gaan. Is er al verbetering sinds de start van de tegenslag? Hoe heeft de cliënt dat voor elkaar gekregen? Wat helpt daarbij? Zijn er momenten waarop het (iets) beter gaat? Dat wat al werkt kan relatief gemakkelijk uitgebreid worden: vaker gedaan of toegepast worden op andere levensgebieden.
Wanneer de coaching een cliëntsysteem betreft zoals bij EDOMAH het geval is, heb je te maken met sterke kanten van de persoon met dementie, van zijn naaste(n) én met de sterke kanten van hun onderlinge interactie. Belangrijkste vaardigheid is het oog en oor hebben voor van de sterke kanten van de cliënt en deze dan zo te benoemen dat het vertrouwen van de cliënt, om competent met de situatie te kunnen omgaan, wordt vergroot.
Progressie komt in kleine stapjes
Eerst gaat veel aandacht uit naar het visualiseren van de toekomst zoals de cliënt die zich wenst. Wat hoopt hij dat straks beter gaat? Bij de acties draait het echter met name om het realiseren van kleine haalbare verbeteringen in richting van de gewenste situatie: de zogenaamde micro-progressie. Een volgend gesprek wordt dan ook gestart met de vraag: Wat gaat er beter? Om vervolgens met de cliënt te analyseren hoe hij erin geslaagd is om die kleine stap te realiseren. Zo komt het vermogen van de cliënt om verbetering te realiseren in het spotlicht te staan. Dit leidt tot optimisme en groter vertrouwen dat verandering mogelijk is!
De therapeut leidt het proces. De therapeut staat spreekwoordelijk een stap achter de cliënt en stuurt de aandacht van de cliënt op de gewenste situatie of op wat helpt, meestal door het stellen van vragen. De therapeut neemt een houding van ‘niet-weten’ aan en ziet de cliënt als expert van zijn eigen leven. Zijn nieuwsgierige vragen nodigen de cliënt uit mogelijkheden te zien. Het is hierbij de kunst om eigen mening of adviseren vanuit een expertrol achterwege te laten. Belangrijke vaardigheid bij progressiegericht werken is het waarderend interviewen: het zodanig vragenstellen dat de aandacht van de ander zicht richt op wat wel lukt, wat al goed werkt, waar men naar toe wil, welke eigenschappen men heeft die helpend zijn en wat een kleine stap vooruit zou kunnen zijn.
Het vertrouwen van de persoon met dementie en diens naaste in zijn vermogen om competent te kunnen omgaan met de gevolgen van dementie wordt stapje voor stapje vergroot. Wil je zelf leren progressiegericht te werken met mensen met dementie en hun naasten? Kijk voor het scholingsaanbod op: https://www.edomah.nl/scholing/cursusdata-en-locatie
Recente reacties