Vallen bij ouderen: wat zijn de oorzaken?

Vallen is een veelvoorkomend probleem onder ouderen. De meest voorkomende oorzaken van valpartijen zijn lichamelijke klachten zoals duizeligheid, slechtziendheid en weinig spierkracht. Maar er kunnen ook mentale obstakels in de weg zitten. Iemand kan bijvoorbeeld bang zijn om te vallen of weinig zelfvertrouwen hebben in eigen kunnen. 

Uit cijfers van Veiligheid NL blijkt dat van alle ouderen ongeveer 34 procent minimaal één keer valt. Elke vijf minuten belandt er een 65-plusser op de Spoedeisende Hulp ten gevolge van een val en in  2018 liepen bijna 75 duizend ouderen ernstig letsel op – een stijging van 6 procent ten opzichte van 2009. De schatting is dat, door de toenemende vergrijzing, het aantal valongevallen zelfs op zal lopen naar 70 procent in 2050.

‘En dit zijn alleen nog maar de gevallen die zijn geregistreerd,’ licht ergotherapeut en specialist in valpreventie Susan van Kampen toe. ‘Er zijn ook ouderen die niet naar het ziekenhuis of de huisartsenpost hoeven na een val, maar toch gevolgen van het vallen ondervinden. Ze worden bijvoorbeeld angstig en gaan minder bewegen. Het werkelijke aantal valpartijen ligt dus hoger.’ 

De meeste ouderen (bijna de helft) vallen in en om het huis. Het grootste aantal valpartijen vindt plaats in de badkamer, waar de oudere uitglijdt of struikelt. Ook uit bed en van de trap vallen komt veel voor, vooral onder tachtigplussers. Er kunnen verschillende oorzaken zijn dat ouderen vallen. De meest voorkomende oorzaken zijn:

Lichamelijke klachten. Slechtziendheid, duizeligheid, verminderd evenwicht of een achteruitgang van spierkracht vergroten het risico op vallen. Ook specifieke aandoeningen zoals reuma, CVA en Parkinson kunnen het risico op valpartijen fors verhogen.
Mentale klachten. Door de angst om te vallen gaan mensen mogelijk minder bewegen of onzeker lopen.  Bijvoorbeeld omdat ze al een keer gevallen zijn. Maar door minder activiteit gaat de spierkracht juist achteruit, wat weer tot vallen kan leiden. Hierdoor ontstaat een vicieuze cirkel.
Omgevingsfactoren. Denk aan een gladde vloer of een losliggend kleed waar iemand over struikelt. Ook slecht licht of hoge drempels kunnen een val veroorzaken. En het ontbreken van steunpunten waar iemand zich aan vast kan houden.
Producten. Alcohol of medicijnen, zoals slaappillen of morfine, kunnen invloed hebben op het reactievermogen, waardoor het valrisico toeneemt.  
Ondervoeding. Goed eten en de juiste  voedingsstoffen tot zich nemen is belangrijk. Iemand kan anders ongemerkt achteruit gaan in fitheid, spierkracht en de capaciteit van hart en longen. Ondervoeding is niet altijd direct zichtbaar, omdat het vaak pas aan het licht komt nadat iemand valt.